SUNDAY AFTER THE EXALTATION OF THE HOLY CROSS
During the first Sunday after the feast of the Exaltation of the Holy and Life-giving Cross, our Church has appointed us to read the Gospel in which Christ speaks of the importance of the cross for each one of us, and for the value of the human soul. Thus we hear our Lord prompting us, if we desire to follow Him, to take up our cross, to deny the worldly things and to go with him.
Those are harsh words coming from Christ my brothers. He does not promise us material wellbeing as is always promised by the rulers of nations, He does not tell us that the road to the kingdom of heaven is easy and smooth, but instead He talks about martyrdom, blood, crucifixion. He calls upon us to renounce our self-interest and to bear the heavy burden of offering and sacrifice. He urges us to become separated from the spirit of this world, the opinion of this world and its comfort, and to climb with him the path that leads to the Calvary.
The cross referred to by our Lord, translates into a denial of the will of ours in order to fulfill the will of our fellowman. It means to actively distribute our love to everyone and not just to our relatives. It means to offer our time and our money to the "others" those who are frustrated and wretched in life. It means to strive to slowly transform our self love, our passions and our love for worldly pleasures, into love for God and for our neighbor.
Our Savior, however, while He invites us to follow Him, He leaves us free to choose, by saying: "Whoever desires to come after Me..." (Mark 8,34). St. Nektarios of Pentapolis the wonderworker, the greatest Orthodox Saint of the 20th century, referring to the issue of human free will, writes the following: "The free will of man is certainly not affected, the high degree of human freedom is demonstrated by how the Lord spoke to us in this passage of the gospel. Man’s freedom, when he submits to the law of God is not restricted for the reason that since God is divine He is infinite too, and this perpetuity not only does not restrict human freedom but extends it and increases it when man follows Him. " On the same issue of the free choice of humans on to whether or not to follow the Divine Will, the Philosopher and Martyr Justin wrote in the 1st century AD: "As man freely disobeyed and brought himself to death, he has the same freedom to obey God's will and gain eternal life."
In today’s gospel reading we will hear Christ our Lord talk also about the danger of losing one’s soul. This loss of the soul, its death, occurs because of sin. The Saint Hesychius the Presbyter describes how the soul becomes sick and eventually dies. He tells us that "while the soul was created by God simple and virtuous, it is deceived by devil’s attacks and runs behind the evil as if it were good. In this way it shuffles through imagination its own thoughts with the attack of the demon. Then the soul consents and attempts to commit the sin which it previously saw through the intellect by guiding the body into it, and eventually it falls into condemnation. " According to the Fathers, sin is not a plain legal and moral issue, but it is the distancing of man from God, accompanied by the loss of Divine Grace. The grave consequence of sin is the absence of the Holy Spirit leading to the death of one’s soul, for as the body without its soul dies, so dies the soul when separated from the Holy Spirit.
Says Saint Maximus the Confessor: "Whatever effect has the rational soul on the body, that same effect has the Holy Spirit to the rational soul." The end result of sin and the lack of the Holy Spirit is the ignorance of God, which is observed in un-catechized people and unrepentant sinners. As Saint Vasilios the Great also says: "God’s ignorance is soul’s death."
My brothers, our salvation does not result from releasing the soul from the body, as some ancient philosophers taught, nor again is it achieved through mental reflections or a successful mystical trance as taught by Eastern religions. Salvation means to free ourselves from the tyranny of the devil, which is expressed by sin and death. This salvation is achieved through our freely elected journey from the state of according to the image of God into the state of according to His likeness. The final result of this journey is the union of man with God, theosis, and the acquisition of the life-giving power of God. Christ then, in today's Gospel, suggested that the way we must follow if we want to be saved, is to take our cross and imitate Him, each one conducting his personal struggle to keep his soul intact. In our Christian faith, love is expressed as a Cross, and the Cross as love. The Holy Cross is the mystery of Christ's love for us before the Ages.... "of Him, who loved me and gave Himself for me" (Gal. 2.20) as we are reminded by the Apostle Paul in his letter to the Galatians.
Fr. Konstantinos Manetas
ΚΥΡΙΑΚΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΥΨΩΣΙΝ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ
Κατά την πρώτη Κυριακή μετά την εορτή της Υψώσεως του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού, η Εκκλησία μας όρισε να διαβάζουμε το ευαγγέλιο στο οποίο ο Χριστός μιλάει γιά τον σταυρό του καθενός μας και γιά το αντάλλαγμα της ανθρώπινης ψυχής. Ετσι ακούμε τον Κύριο να μας προτρέπει, αν επιθυμούμε να Τον ακολουθήσουμε, να σηκώσουμε ο καθένας τον σταυρό του, να απαρνηθούμε τα του εαυτού μας και να πάμε μαζί Του. Σκληρός ο λόγος του Χριστού μας αδελφοί μου. Δεν μας υπόσχεται υλική καλοπέραση όπως υπόσχονται πάντοτε οι άρχοντες των εθνών, δεν μας λέει ότι ο δρόμος γιά την Βασιλεία των Ουρανών θα είναι ευκολοδιάβατος, αντίθετα μας μιλάει γιά μαρτύριο, γιά αίμα, γιά σταύρωση. Μας καλεί να απαρνηθούμε το ατομικό συμφέρον μας και να επωμισθούμε το βαρύ φορτίο της προσφοράς και της θυσίας. Μας προτρέπει να αποχωρισθούμε από το πνεύμα του κόσμου, από τη γνώμη του κόσμου, από τις ανέσεις του και να ανέβουμε μαζί Του την οδό που οδηγεί στο Γολγοθά.
Ο σταυρός στον οποίο αναφέρεται ο Κύριος μας, μεταφράζεται σε απάρνηση του ιδικού μας θελήματος γιά να ικανοποιηθεί το θέλημα του διπλανού μας. Σημαίνει να μοιράζουμε έμπρακτα την αγάπη μας σε όλους και όχι μόνο στους δικούς μας, στους συγγενείς μας. Σημαίνει να προσφέρουμε από το χρόνο μας και από τα χρήματά μας γιά να περάσουν καλύτερα οι “άλλοι”, οι αποτυχημένοι και οι ταλαίπωροι της ζωής. Σημαίνει να αγωνισθούμε γιά να μετατρέψουμε σιγά σιγά τα πάθη μας και τον έρωτά μας προς τις πρόσκαιρες ηδονές και την φιλαυτία, σε αγάπη γιά τον Θεό και τον πλησίον.
Ο Σωτήρας μας όμως, ενώ μας προσκαλεί να Τον ακολουθήσουμε, μας αφήνει ελεύθερους στην επιλογή μας, μας λέει: “Εάν θέλει κανείς να έλθει οπίσω μου, να απαρνηθεί τον εαυτό του…” (Ιω. 1,29).
Ο Αγ. Νεκτάριος Πενταπόλεως ο Θαυματουργός, ο μεγαλύτερος Ορθόδοξος Αγιος του 20ου αιώνα, αναφερόμενος στο θέμα της ελευθερίας του ανθρώπου και του αυτεξουσίου θελήματός του, γράφει σχετικά: “Το αυτεξούσιον του ανθρώπου είναι βεβαίως ανεπηρέαστον, ο δε βαθμός της ελευθερίας του αποδεικνύεται από τον τρόπο που μας μίλησε ο Κύριος στην περικοπή του ευαγγελίου. Η ελευθερία του ανθρώπου, όταν υποτάσσεται στον νόμο του Θεού, δεν περιορίζεται διότι Αυτός ως Θείος είναι άπειρος, το δε άπειρον όχι μόνο δεν περιορίζει την ελευθερία αλλά την επεκτείνει και την επαυξάνει όταν ο άνθρωπος τον ακολουθεί”. Πάνω στο ίδιο θέμα της ελεύθερης επιλογής του ανθρώπου εάν θα ακολουθήσει ή όχι το Θείο θέλημα, ο Φιλόσοφος και Μάρτυς Ιουστίνος τον 1ο μ.Χ. αιώνα γράφει: “Οπως ο άνθρωπος ελεύθερα παρήκουσε και επέφερε στον εαυτό του τον θάνατον, έτσι και εάν με ελευθερία υπακούση στο θέλημα του Θεού, ημπορεί να κερδίσει την αιώνιο ζωή”.
Θ’ ακούσουμε λοιπόν σήμερα τον Κύριο να αναφέρεται εκτός από τον σταυρό και στην ψυχή του ανθρώπου, στον κίνδυνο που υπάρχει να την απωλέσει ο άνθρωπος. Αυτή η απώλεια της ψυχής, ο θάνατός της, επέρχεται λόγω της αμαρτίας. Ο Οσιος Ησύχιος ο Πρεσβύτερος περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο ασθενεί η ψυχή και τελικά θανατώνεται. Μας λέει λοιπόν, ότι “ενώ η ψυχή δημιουργήθηκε από το Θεό απλή και αγαθή, ευχαριστείται με τις προσβολές του διαβόλου και εξαπατάται και τρέχει πίσω από το κακό ωσάν να ήτο καλό. Με αυτό τον τρόπο ανακατεύει διά μέσου της φαντασίας τους δικούς της λογισμούς με την προσβολή του δαίμονος. Στη συνέχεια η ψυχή συγκατατίθεται και προσπαθεί διά του σώματος να διαπράξει το ανόμημα που είδε μέσω της διανοίας, οπότε περιπίπτει σε κατάκριση”.Σύμφωνα με τους Πατέρες, η αμαρτία δεν έχει μία απλή νομική και ηθική έννοια, αλλά είναι η απομάκρυνση του ανθρώπου από τον Θεό, η οποία συνοδεύεται με την απώλεια της Θείας Χάριτος. Συνέπεια της αμαρτίας είναι η απουσία του Αγίου Πνεύματος οπότε νεκρώνεται η ψυχή του ανθρώπου, διότι όπως το σώμα νεκρώνεται χωρίς την ψυχή, έτσι νεκρώνεται και η ψυχή όταν χωρίζεται από το Αγιο Πνεύμα. Μας λέει ο Αγιος Μάξιμος ο Ομολογητής: “Οποιο λόγο έχει η λογική ψυχή προς το σώμα, τον αυτό λόγο έχει το Αγιο Πνεύμα προς την λογική ψυχή”. Τελικό αποτέλεσμα της αμαρτίας και της έλλειψης του Αγίου Πνεύματος είναι η άγνοια του Θεού, η οποία συναντάται στους ακατήχητους, τους αδίδακτους και στους αμετανόητους αμαρτωλούς. Οπως μας επισημαίνει ο Μέγας Βασίλειος: “Θεού άγνοια θάνατος εστί ψυχής”.
Αδελφοί μου, η σωτηρία του ανθρώπου δεν συνίσταται στην απαλλαγή της ψυχής από το σώμα, όπως εδίδασκαν κάποιοι αρχαίοι φιλόσοφοι, ούτε πάλι επιτυγχάνεται μέσα από έναν διανοητικό στοχασμό ή από την μεταφυσική έκσταση όπως διδάσκουν οι ανατολικές θρησκείες. Σωτηρία είναι η απαλλαγή μας από την τυρρανία του διαβόλου, που εκφράζεται με την αμαρτία και τον θάνατο. Αυτή η σωτηρία επιτυγχάνεται μέσω της ελεύθερη πορεία μας από το κατ’ εικόνα στο καθ’ ομοίωση, που τελικό της αποτέλεσμα είναι η ένωση του ανθρώπου με το Θεό, η θέωσή του, και η απόκτηση της ζωοποιού ενέργειας του Θεού.
Ο Χριστός λοιπόν, στο σημερινό Ευαγγέλιο, μας υπέδειξε ότι ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσουμε αν θέλουμε να σωθούμε είναι να σηκώσουμε τον σταυρό μας και να Τον μιμηθούμε, κάνοντας ο καθένας μας τον προσωπικό του αγώνα γιά να μην χάσει την ψυχή του. Στην χριστιανική πίστη μας, η αγάπη εκφράζεται σαν Σταυρός, και ο Σταυρός σαν αγάπη. Είναι το μυστήριο της αγάπης του Χριστού.... “Εκείνου που με αγάπησε και παρέδωσε τη ζωή Του στη σφαγή γιά μενα” (Γαλ. 2,20) όπως μας υπενθυμίζει και ο Απόστολος Παύλος στην προς Γαλάτας επιστολή του.
Π. Κωνσταντίνος Μανέτας
