ΥΨΩΣΗ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ
Το 326 μ.Χ. η Αγία Ελένη πήγε στην Ιερουσαλήμ για να προσκυνήσει τους Αγίους Τόπους και να ευχαριστήσει το Θεό για τους θριάμβους του γιου της Μεγάλου Κωνσταντίνου. Ο Θείος ζήλος όμως, έκανε την Άγια Ελένη να αρχίσει έρευνες για την ανεύρεση του Τιμίου Σταυρού.
Επάνω στο Γολγοθά υπήρχε ειδωλολατρικός ναός της θεάς Αφροδίτης, τον οποίο γκρέμισε και άρχισε τις ανασκαφές. Σε κάποιο σημείο, βρέθηκαν τρεις σταυροί. Η συγκίνηση υπήρξε μεγάλη, αλλά ποιος από τους τρεις ήταν του Κυρίου; Τότε ο επίσκοπος Ιεροσολύμων Μακάριος με αρκετούς Ιερείς, αφού έκανε δέηση, άγγιξε στους σταυρούς το σώμα μιας ευσεβέστατης κυρίας που είχε πεθάνει. Όταν ήλθε η σειρά και άγγιξε τον τρίτο σταυρό, που ήταν πραγματικά του Κυρίου, η γυναίκα αμέσως αναστήθηκε.
Η είδηση διαδόθηκε σαν αστραπή σε όλα τα μέρη της Ιερουσαλήμ. Πλήθη πιστών άρχισαν να συρρέουν για να αγγίξουν το τίμιο ξύλο. Επειδή, όμως, συνέβησαν πολλά δυστυχήματα από το συνωστισμό, ύψωσαν τον Τίμιο Σταυρό μέσα στο ναό σε μέρος υψηλό, για να μπορέσουν να τον δουν και να τον προσκυνήσουν όλοι.
Αυτή, λοιπόν, την ύψωση καθιέρωσαν οι άγιοι Πατέρες, να γιορτάζουμε στις 14 Σεπτεμβρίου, για να μπορέσουμε κι εμείς να υψώσουμε μέσα στις ψυχές μας το Σταυρό του Κυρίου μας, που αποτελείτο κατ' εξοχήν "όπλον κατά του διαβόλου".
Ορισμένοι Συναξαριστές, αυτή την ημέρα, αναφέρουν και την ύψωση του Τιμίου Σταυρού στην Κωνσταντινούπολη το 628 μ.Χ. από τον βασιλιά Ηράκλειο, πού είχε νικήσει και ξαναπήρε τον Τίμιο Σταυρό από τους Αβάρους, οι οποίοι τον είχαν αρπάξει από τους Αγίους Τόπους.
EXALTATION OF THE HOLY CROSS
In the twentieth year of his reign (326), the Emperor Constantine sent his mother Saint Helen to Jerusalem to venerate the holy places and to find the site of the Holy Sepulchre and of the Cross. Relying upon the oral tradition of the faithful, Saint Helen found the precious Cross together with the crosses of the two thieves crucified with our Lord. However, Helen had no way of determining which was the Cross of Christ.
With the healing of a dying woman who touched one of the crosses, Patriarch Macarius of Jerusalem identified the True Cross of Christ. Saint Helen and her court venerated the Precious and Life-Giving Cross along with many others who came to see this great instrument of Redemption.
The Patriarch mounted the ambo (pulpit) and lifted the Cross with both hands so that all of the people gathered could see it. The crowd responded with "Lord have mercy".
This became the occasion of the institution in all of the Churches of the Exaltation of the Precious Cross, not only in memory of the event of the finding of the Cross, but also to celebrate how an instrument of shame was used to overcome death and bring salvation and eternal life.
The Feast is an opportunity outside of the observances of Holy Week to celebrate the full significance of the victory of the Cross over the powers of the world, and the triumph of the wisdom of God through the Cross over the wisdom of this world. This Feast also gives the Church an opportunity to relish the full glory of the Cross as a source of light, hope and victory for Christ's people. It is also a time to celebrate the universality of the work of redemption accomplished through the Cross: the entire universe is seen through the light of the Cross, the new Tree of Life which provides nourishment for those who have been redeemed in Christ.
Icon of the Feast
The icon of the Feast of the Precious Cross tells the story of the finding of the Cross and of its Exaltation. Patriarch Macarius is standing in the pulpit elevating the Cross for all to see and venerate. On each side of the Patriarch are deacons holding candles. The elevated Cross is surrounded and venerated by many clergy and lay people, including Saint Helen, the mother of Emperor Constantine.
In the background of the icon is a domed structure that represents the Church of the Resurrection in Jerusalem. This church was one of the churches constructed and dedicated by Emperor Constantine on the holy sites of Jerusalem.
