2nd SUNDAY OF LUKE
"LOVE YOUR ENEMIES"
Protopresbyter, Fr. Konstantinos Manetas
Dear brothers and sisters in Christ,
In today’s Gospel reading we will hear a small part from our Lord’s Sermon of the Beatitudes, in which, He describes to us how we should behave towards our fellow man in order to be accepted by God.
Christ lays in front of us three examples and asks: “If you love only those who love you , if you do good only to those who have done good to you, if you lend to those from whom you hope to receive back then what should be your reward from God? What Grace will you have from Him?”And He goes on to tell us: “But love your enemies, do good, and lend them, hoping for nothing in return. And your reward from God will be great and you will be graced as the children of the Almighty God.” We see that Christ speaks to us in our own language, He reasons with us using our own logic about the meaning of rewards and expectations. He tells us that He is the one who will reward us for our deeds. He will be our “salary-provider” as St. Paul describes Him in the letter to the Hebrews. God’s reward however should not be thought of as a monetary reward, a true salary, but instead it will be His Grace embracing us, it will be the entrance to the Kingdom of Heaven.
We therefore hear today Christ teaching us about the “golden rule” of human behavior: “Just as you want men to do to you, you also do to them likewise”. Dear brothers and sisters, it is upon these words that as Christians we build our relationship with our fellow man. Our Lord uses our love for ourselves as an example of how to behave to our fellow man, since He knows that there is no greater love than the one that each man has for himself.
St. Kyrillos of Alexandria says that our Lord uses “the law of our self-love” as a measure of how we should behave towards others. What this means is that as long as one wishes for himself all the goods, he should wish the same for his fellow man. St. John the Chrysostom also writes: “And He didn’t say, do to your fellow man all of what you want to be done to you by God. So that you cannot ask: how is that possible? He is God and can do many and difficult things, whereas I am human and I can’t. He said however, you should do to your fellow man all of what you want him to do to you”.
Therefore in today’s gospel Christ urges us to lift ourselves to the upper limits of justice. The first level of justice was that of revenge, that we read about in the Old Testament: “Eye for an eye and a tooth for a tooth” (Lev. 24,20). The second level is that of today’s human justice: “Don’t do unto others what you don’t want done to you”. The third and highest level of justice is the one that lifts man to the equal of Divine Justice: “Love your enemies and you will be the sons of God” (Luke 6, 35). St. Efraim the Syrian describes “ An eye for an eye” as the perfection of justice, whereas he says that the phrase “Whoever strikes you on the cheek turn the other to him” (Luke 6, 29) is the consummation of God’s Grace. When man reaches this level of perfection that our Lord asks of us, then the traces of the divine image are recognized and human nature is raised by grace to the likeness of God the Father….
St. John the Chrysostom states that we are not asked by God to mimic him in his omnipotence, His wisdom, or His miracles but instead we are asked to mimic His love, His kindness and His compassion. Man can mimic his Father in compassion, a proof of their kinship.
The First-martyr St. Stephen, never asked from God to punish his prosecutors who were throwing stones at him to execute him, but instead asked God to forgive them saying: “O Lord, do not lay this sin against them”. And St. Dionysios from Zakynthos helped his brother’s murderer escape in order to save him from the death penalty he would face if caught, and while doing that, his soul was suffering for the loss of his brother.
Christ’s command is total unconditional love towards our enemies – those who hate us and who are cruel to us. In order for this to become reality, we have to suppress our egos and sacrifice our needs and our interests. We have to give everything without expecting anything back in return. We have to live by the Greek saying “Do a good deed and throw it in the beach” which shows the centuries long influence Orthodoxy had upon our culture.
My brothers and sisters in Christ, why do we say that God is merciful? Why does He love us when we are unworthy of His love? If He loved us because we deserved it, then it would not be love but instead a rightful reward to a faithful servant. He however, loves us despite the fact that we are sinful and prodigal, because He can see that beneath our sins lies His image, the Image that He gave us when He created us. This is the same image, the image of God that we have to look for within each of our fellow men, no matter how sinful or evil they are.
AMEN
Β΄ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΛΟΥΚΑ (Λουκ. 6,31-36)
"Η ΑΓΑΠΗ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΕΧΘΡΟΥΣ"
Πρωτοπρεσβύτερος π. Κωνσταντίνος Μανέτας
Αγαπητοί εν Χριστώ αδελφοί,
Στη σημερινή ευαγγελική περικοπή διαβάζουμε ένα μικρό απόσπασμα από την Ομιλία με τους Μακαρισμούς του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, στην οποία μας διδάσκει πως πρέπει να συμπεριφερόμαστε στους συνανθρώπους μας γιά να είμαστε αρεστοί στον Θεό.
Ο Χριστός παίρνει τρείς ανθρώπινες καταστάσεις και βάζοντάς τις μπροστά μας, μας ρωτάει: “Αν αγαπάτε τους ανθρώπους που σας αγαπούν, αν κάνετε το καλό σ’αυτούς που σας κάνουν καλό, αν δανείζετε μόνο σ’αυτούς από τους οποίους περιμένετε να ξαναπάρετε τα χρήματα σας, ποιά αμοιβή, ποιά εύνοια θα έχετε από τον Θεό;”. Και κατόπιν μας λέει: “Σεις όμως να αγαπάτε τους εχθρούς σας και να τους ευεργετείτε, και να τους δανείζετε χωρίς να ελπίζετε τίποτα σαν ανταπόδοση από αυτούς. Και θα είναι ο μισθός σας πολύς και η ανταμοιβή σας μεγάλη από τον Θεό. Και θα είσθε κατά χάριν τέκνα του Υψίστου Θεού”.
Βλέπουμε αδελφοί μου ότι ο Χριστός μας μιλάει στη δική μας γλώσσα, στη δική μας λογική, γιά την έννοια της ανταποδόσεως και του μισθού. Μας λέει ότι Εκείνος είναι που θα μας ανταμείψει γιά τις πράξεις μας, θα μας τις ανταποδώσει σαν “μισθαποδότης” Θεός, όπως Τον αποκαλεί και ο Απόστολος Πάυλος στην προς Εβραίους επιστολή του. Βέβαια η ανταμοιβή του Θεού δεν μπορεί να είναι μισθός, δηλαδή κάτι που ταιριάζει σε μία ανθρώπινη συμφωνία, αλλά είναι η επίσκεψη της Χάρης Του, της Βασιλείας Του, σύμφωνα με τα λόγια του σημερινού ευαγγελίου: “ποία υμίν χάρις εστίν”.Ακούμε λοιπόν σήμερα τον Χριστό να μας διδάσκει τον “χρυσό κανόνα” της ανθρώπινης συμπεριφοράς: “Καθώς θέλετε να συμπεριφέρονται σε σας οι άνθρωποι, να συμπεριφέρεσθε και σεις σ’αυτούς όμοια”. Αδελφοί μου, πάνω σ’ αυτά τα λόγια θεμελιώνεται η σχέση του χριστιανού με τον συνάνθρωπό του. Ο Κύριος χρησιμοποιεί σαν μέτρο της σχέσης αυτής τον εαυτό μας, γνωρίζοντας ότι σχεδόν γιά όλους μας δεν υπάρχει αγάπη μεγαλύτερη από αυτή που τρέφουμε προς τον εαυτό μας.
Ο Αγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας παρατηρεί ότι ο Κύριος ορίζει τον “νόμον της ημετέρας φιλαυτίας” σαν κριτήριο του τι πρέπει να πράττουμε προς τους άλλους. Αυτό σημαίνει ότι εφ’όσον ο άνθρωπος επιθυμεί γιά τον εαυτό του τα ευχάριστα και τα ωφέλιμα, πρέπει τα ίδια να επιθυμεί και γιά τον άλλο. Μας λέει σχετικά και ο Αγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: “Και δεν είπε όσα θέλεις να σου γίνονται από τον Θεό κάμε ταύτα και εις τον πλησίον σου. Γιά να μην ερωτάς: και πως είναι τούτο δυνατόν; Εκείνος είναι Θεός, κάνει πολλά και δύσκολα, ενώ εγώ είμαι άνθρωπος και δεν μπορώ. Αλλά είπε, όσα θέλεις να σου γίνονται από τον ομόδουλό σου, αυτά να κάνεις εσύ γιά τον πλησίον σου”.
Ετσι στη σημερινή περικοπή ακούμε τον Χριστό να μας προτρέπει να ανυψωθούμε στο υψηλότερο σκαλοπάτι της δικαιοσύνης. Το πρώτο σκαλοπάτι ήταν αυτό της εκδικήσεως, αυτό που διαβάζουμε στην Π. Διαθήκη: “Οφθαλμόν αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος” (Λευϊτ. 24,20). Το δεύτερο σκαλί είναι το σκαλί της σημερινής ανθρώπινης δικαιοσύνης: “Αυτό που εσύ μισείς, μην το πράξεις σε άλλον”. Το τρίτο σκαλοπάτι, το υψηλότερο, είναι αυτό που ανυψώνει τον άνθρωπο στο επίπεδο της θείας δικαιοσύνης: “Αγαπάτε τους εχθρούς σας....και θα είσαστε υιοί του υψίστου” (Λουκ. 6,35). Ο Αγιος Εφραίμ ο Σύρος μας λέει ότι το “οφθαλμόν αντί οφθαλμού” είναι η τελειότης της δικαιοσύνης, ενώ το: “Εις εκείνον που σε κτυπά από την μίαν πλευράν της σιαγώνος, πρόσφερέ του και την άλλην” (Λουκ. 6,29), είναι η συγκεφαλαίωση της Χάριτος.
Οταν φθάσει κανείς σ’ αυτό το επίπεδο που ζητάει ο Κύριος, αποκαλύπτεται μέσα στον άνθρωπο το σπέρμα της ομοιότητος προς τον Θεόν Πατέρα του, και ανυψώνεται κατά χάριν η ανθρώπινη φύση στο “καθ’ ομοίωσιν” του Υψίστου.
Ο Αγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος παρατηρεί πως: “Δεν καλούμαστε απο τον Θεό να Τον μιμηθούμε στην παντοδυναμία Του, στην σοφία Του ή στα θαύματα Του, αλλά στην αγάπη, στην καλοσύνη και στην ευσπλαχνία”. Ο άνθρωπος μπορεί να μιμηθεί τον Πατέρα του στην ευσπλαχνία οπότε θα φανεί η συγγένεια του με Αυτόν.
Ο Αγιος Πρωτομάρτυς Στέφανος ο Αρχιδιάκονος, όταν τον λιθοβολούσαν για να τον σκοτώσουν, δεν ζήτησε απο τον Θεό να τιμωρήσει τους δολοφόνους του, αλλά Του ζήτησε να τους συγχωρήσει και να μην τους καταδικάσει σαν υπεύθυνους για τον θάνατό του. Και ο Άγιος Διονύσιος της Ζακύνθου, έκρυψε και φυγάδεψε τον δολοφόνο του αδερφού του για να τον σώσει απο τον βέβαιο θάνατο, ενώ μέσα του υπέφερε απο την λύπη για τον χαμό του ομόσπερμου του.
Αγαπητοί μου, η εντολή του Χριστού είναι: αγάπη καθολική άκόμη και προς τους εχθρούς – εκείνους που μας αδικούν και μας μισούν. Για να γίνει πραγματικότητα αυτό πρέπει να συντρίψουμε τον εγωισμό μας και να θυσιάσουμε το κοσμικό μας συμφέρον. Να δώσουμε τα πάντα χωρίς να περιμένουμε αντάλλαγμα. Να κάνουμε πράξη αυτό που ο λαός μας για αιώνες ποτισμένος απο τις διδαχές της Ορθοδοξίας λέει: “Κάμε το καλό και ριξ’το στο γυαλό”.
ΑΜΗΝ
